Rosnąca presja mediów społecznościowych, cyberprzemoc oraz narastające zjawisko sextingu coraz bardziej wpływają na zdrowie psychiczne nastolatków. Z okazji Światowego Dnia Zdrowia Psychicznego (10 października) przyjrzymy się, jak internet kształtuje psychikę młodych ludzi, opierając się na raporcie 'Nastolatki 3.0’. Zastanówmy się, jakie kroki można podjąć, by pomóc im zachować równowagę emocjonalną w cyfrowym świecie.
Internet stał się nieodłączną częścią życia współczesnych nastolatków, a nawet znacznie młodszych dzieci. Rodzice często zastanawiają się, co ich pociecha robi, spędzając godziny przed komputerem lub smartfonem. Jakie zagrożenia czyhają na młodych ludzi w wirtualnym świecie? Badanie„Nastolatki 3.0” przeprowadzone przez NASK rzuca światło na tę kwestię, odsłaniając zatrważające dane na temat aktywności dzieci i młodzieży w internecie oraz o poziomieświadomości ich opiekunów.
Czas w internecie
Badania pokazują, że nastolatki korzystają z Internetu średnio 5 godzin i 36 minut w dni powszednie, a w weekendy aż 6 godzin i 16 minut. Co ciekawe, rodzice szacują swój czas spędzany online na zaledwie 1,5 godziny dziennie – niemal cztery razy mniej niż ich dzieci. Ten dysonans wskazuje na potrzebę zwiększenia świadomości rodziców dotyczącej faktycznego zaangażowania młodych ludzi w świat cyfrowy.
Wiek inicjacji
Badanie „Nastolatki 3.0” ujawnia, że przeciętny nastolatek otrzymuje swój pierwszy telefon z dostępem do Internetu w wieku 8 lat i 5 miesięcy. Jest to znacznie wcześniej niż wymagany minimalny wiek korzystania z większości portali społecznościowych, który wynosi 13 lat. Niestety, wiele dzieci podaje fałszywe dane, by ominąć te ograniczenia wiekowe.
Influencer/patoinfluencer autorytetem
Według innego badania przeprowadzonego przez NASK, niemal trzy czwarte osób w wieku 15-26 lat obserwuje przynajmniej jednego influencera w mediach społecznościowych, a ponad jedna trzecia śledzi ponad dziesięciu. Stawia to tę grupę w gronie najbardziej popularnych wśród młodych ludzi, wyprzedzając nawet dziennikarzy, naukowców czy polityków. Treści przekazywane przez influencerów często nie są dostosowane do poziomu rozwoju emocjonalnego i wiedzy młodych odbiorców.
Kolejny niepokojący wniosek to fakt, że co czwarty nastolatek ogląda tak zwane „patostreamy”, podczas gdy jedynie 13% rodziców jest tego świadomych. Co więcej, z roku na rok rośnie odsetek młodych ludzi, którzy nie potrafią ocenić, czy oglądane przez nich treści to właśnie patostreamy.
Ryzykowne zachowania nową normą? Trzech na dziesięciu nastolatków przyznaje się do udziału w wyzwaniach internetowych, które mogły zagrażać ich życiu lub zdrowiu.
Cyberprzemoc niejedną ma twarz
Cyberprzemoc wśród nastolatków jest bardzo poważnym problemem – ma negatywny wpływ na samoocenę młodzieży i jej samopoczucie psychiczne, pogłębiając poczucie izolacji oraz lęku w związku z aktywnością online.
Ponad połowa nastolatków odczuwa poczucie osamotnienia w mediach społecznościowych (53,9%), a prawie połowa (44,5%) ma niski poziom samooceny, szczególnie dziewczęta (48,2%) w porównaniu do chłopców (40,8%).
Badanie „Nastolatki 3.0” wykazało, że niemal 40% nastolatków doświadczyło wyzwisk w Internecie, a co trzeci był ośmieszany i/lub poniżany. Jednocześnie aż 60% rodziców twierdzi, że ich dzieci nie spotkały się z przemocą online.
Jednocześnie wzrosła bierność w reagowaniu na przemoc w sieci (2022 – 38,5% vs. 2020 – 32,4%).Młodzież, która doświadczyła przemocy online, nie reaguje ani nikomu o tym nie mówi (chłopcy częściej niż dziewczęta nie reagują lub nie mówią o tym).
Najczęstsze przyczyny ataków dotyczą wyglądu fizycznego i ubioru (w przypadku dziewczynek), ale też płci, poglądów politycznych, narodowości, religii, a także orientacji seksualnej.
Sexting – rodzice całkowicie nieświadomi
Spora rozbieżność dotyczy dostępu do treści erotycznych – 80% rodziców deklaruje, że ich pociechy nie otrzymywały nagich lub półnagich zdjęć, podczas gdy ponad 30% nastolatków przyznaje, że takie materiały do nich trafiały. Co dwudziesty nastolatek przyznał, że wysłał swoje nagie lub półnagie zdjęcie przez internet. Tylko 5,6% rodziców wie, że ich dzieci otrzymały takie zdjęcia. Zaledwie 1% rodziców jest świadomy, że ich dzieci wysłały nagie zdjęcia.
Wyzwania wychowawcze – rozwiązania
Wyniki badania „Nastolatki 3.0” pokazują, że młodzi ludzie funkcjonują w wirtualnym świecie w sposób, który często wymyka się kontroli i zrozumieniu dorosłych. Pedofilia, grooming, seksting, cyberprzemoc – to tylko niektóre z zagrożeń, z którymi muszą mierzyć się dzieci i nastolatki. Kluczową rolę w zapewnieniu im bezpieczeństwa online odgrywają rodzice, nauczyciele i inni życzliwi dorośli, którzy muszą podejmować świadome działania edukacyjne i monitorujące.
W obliczu tych wyzwań niezwykle istotne staje się odnalezienie równowagi – jednym z pomysłów może być powrót do natury. Nasza Fundacja prowadzi w swoich programach (Codę for Blue, LivingLab, MobiLab) działania edukacyjne wpisujące się w ten trend – są to m.in. zajęcia terenowe, badawcze, empatyzacja.
Natura, ze swoimi terapeutycznymi właściwościami, stanowi antidotum na negatywne skutki, jakie niesie ze sobą życie w sieci. Kontakt z przyrodą nie tylko sprzyja poprawie samopoczucia, ale także ma pozytywny wpływ na nasze zdrowie psychiczne. Badania dowodzą, że czas spędzony na świeżym powietrzu, wśród zieleni, wpływa na redukcję stresu, poprawę nastroju i zwiększenie poczucia szczęścia. W przeciwieństwie do wirtualnych interakcji, które często prowadzą do porównań społecznych i presji, natura oferuje przestrzeń do relaksu, samorefleksji i autentycznego kontaktu z innymi.
Może to być sposób na złagodzenie negatywnych skutków nadmiernego korzystania z mediów społecznościowych. 43,7% nastolatków używa mediów społecznościowych, aby poprawić swój nastrój, a blisko 24% zaniedbuje przez to obowiązki domowe, a 28,7% szkolne. Co czwarty nastolatek ma trudności z ograniczeniem korzystania z platform społecznościowych.
Zdrowie psychiczne nastolatków w erze cyfrowej wymaga szczególnej uwagi. Zamiast izolować się w wirtualnym świecie, warto przekonać młodych ludzi do odkrywania piękna natury, które nie tylko koi zmysły, ale również sprzyja rozwojowi emocjonalnemu. W obliczu zagrożeń, jakie niesie ze sobą cyberprzemoc i stres, natura może stać się przestrzenią, w której młodzież odnajdzie spokój, radość oraz autentyczne relacje międzyludzkie.
