Za nami V Wodny Okrągły Stół. Tegoroczna edycja, która miała miejsce 26 marca 2025 roku w Budynku H14 Politechniki Wrocławskiej, skupiona była na temacie „Zarządzania ryzykiem powodzi”. W gronie ekspertów i specjalistów zaproszonych do dyskusji znalazł się też Piotr Nieznański, dyrektor programów środowiskowych w naszej Fundacji.
Na zdj. głównym Piotr Nieznański, Janusz Zaleski i prof. Maciej Nowak
Dyskusja koncentrowała się zarówno na planowaniu długofalowym, jak i na skutecznym działaniu w warunkach wystąpienia zagrożenia. Wydarzenie śledziło również 200 uczestników online.
Tegoroczna edycja, odbywająca się jako element przygotowań do Międzynarodowego Kongresu Miasto-Woda-Jakość Życia (21-22 października 2025 r.), nawiązywała do wrześniowej powodzi z 2024 roku, która uwydatniła istotne problemy w systemie reagowania na zagrożenia. Dyskutowano o konieczności poprawy zarządzania informacją, współpracy instytucjonalnej oraz komunikacji społecznej, aby skuteczniej zapobiegać przyszłym katastrofom. Tematy obrad obejmowały również system informacji, monitorowania i szybkiego reagowania; ograniczanie skutków powodzi poprzez planowanie przestrzenne. Wnioski z Wodnego Okrągłego Stołu będą stanowiły podstawę do opracowania dokumentu programowego, który zostanie zaprezentowany podczas październikowego kongresu.
V Wodny Okrągły Stół 2025 zgromadził wybitnych ekspertów z różnych dziedzin związanych z gospodarką wodną, ochroną przeciwpowodziową i planowaniem przestrzennym. Wśród prelegentów znalazł się Prof. dr hab. Jerzy Hausner, Przewodniczący Rady Programowej Kongresu Miasto-Woda-Jakość życia i Open Eyes Economy Summit, uznany autorytet w dziedzinie ekonomii i zarządzania publicznego. Prof. dr hab. Anna Januchta-Szostak, Wiceprzewodnicząca Rady Programowej, reprezentująca Politechnikę Poznańską, wniosła swoją ekspertyzę w zakresie architektury i urbanistyki. Dr inż. Ilona Biedroń, Prezes Fundacji Zdrowa rzeka i ekspert ds. renaturyzacji wód powierzchniowych w IMGW-PIB, podzieliła się cennym doświadczeniem w dziedzinie ekologii wodnej. Mateusz Balcerowicz, Zastępca Prezesa Państwowego Gospodarstwa Wodnego Wody Polskie ds. Ochrony przed Powodzią i Suszą, przedstawił perspektywę instytucji odpowiedzialnej za kluczowe aspekty zarządzania wodą w Polsce.
Piotr Nieznański zwrócił uwagę na znaczenie edukacji w procesie podejmowania decyzji o planowania:
Obecnie stoimy w kluczowym momencie – z jednej strony mamy do czynienia z odbudową po powodzi, z drugiej – z obowiązkiem przygotowania planów zagospodarowania przestrzennego. Jeśli teraz nie uwzględnimy retencji w tych dokumentach, stracimy unikalną szansę, która szybko się nie powtórzy. Niestety, jestem sceptyczny, czy uda się to zrealizować, ponieważ plany powstają w ogromnym pośpiechu, nie dając przestrzeni na uwzględnienie aspektów hydrologicznych i ochrony przeciwpowodziowej w sposób rzetelny i praktyczny. Możemy tu dyskutować i roztaczać wizje, ale jeśli nie przełożymy ich na konkretne działania, historia się powtórzy – tak jak po powodzi w 1997 roku i teraz, w 2024.
Nie zawsze potrzebujemy nowych przepisów – wystarczy, byśmy skutecznie egzekwowali istniejące prawo. Jak pokazał prof. Zaleski, odstępstwa od regulacji powinny być poddane systemowej analizie, bo jeśli coś nie działa, nie można jedynie nad tym ubolewać, lecz należy to zmienić.
Na koniec chcę podkreślić znaczenie edukacji, która jest najskuteczniejszą formą prewencji. Niestety, często sprowadza się ona jedynie do deklaracji w strategiach i programach, bez realnego przełożenia na finansowanie i działania. Tymczasem młodzież, która dziś siedzi w szkolnych ławkach, za kilka lat będzie podejmować decyzje dotyczące planowania przestrzennego i gospodarowania wodami. Bez odpowiedniej świadomości nadal będziemy powielać te same błędy.
Z kolei prof. Jerzy Hausner poruszył kwestię zarządzania wodą na poziomie centralnym:
Powódź to zjawisko losowe i żywiołowe. Jak zauważył Janusz Zaleski, mamy do czynienia nie tylko z klasycznymi powodziami, ale także z nowymi ich formami, jak np. powódź sztormowa, o której mówiła Ania Janukta-Szostak. Kluczowe jest więc nie tylko rozpoznanie tych zjawisk, ale także wypracowanie skutecznych metod ich przewidywania i zarządzania nimi.
Wielokrotnie podczas naszych spotkań pojawiało się pojęcie systemowego podejścia. Gdy dochodzi do katastrofy, naturalną reakcją jest skupienie się na zarządzaniu kryzysowym – dążymy do usprawnienia procedur, stworzenia algorytmów działania, technicznych rozwiązań. Jednak jeśli myślimy jedynie w tych kategoriach, to zawsze będziemy przygotowywać się do powodzi, które już miały miejsce – tak jak armie, które przygotowują się do wojen przeszłości.
Systemowe podejście ma sens, ale pod warunkiem, że system jest zdolny do nauki i samokorekty. Bez tego nigdy nie będzie w pełni dostosowany do przyszłych zagrożeń, które są nieprzewidywalne. Możemy je prognozować, ale nie jesteśmy w stanie ich dokładnie przewidzieć. Dlatego system powinien opierać się na trzech kluczowych filarach: eksperckim – obejmującym kompetentne zaplecze analityczne, które dostarcza rzetelnych danych, prognoz i modeli; zarządczym – rozróżniającym zarządzanie długofalowe, bieżące oraz kryzysowe. Nawet jeśli to ostatnie funkcjonuje sprawnie, nie oznacza to, że cały system działa dobrze; społecznym – uwzględniającym edukację, świadomość społeczną i komunikację. Jak słusznie zauważył Dyrektor IMGW, budowanie świadomości społecznej przynosi efekty dopiero w perspektywie długoterminowej, co nie oznacza, że można je lekceważyć.
Partnerem społecznym tego wydarzenia, a także planowanego na październik Międzynarodowego Kongresu Miasto-Woda-Jakość Życia jest Fundacja Code For Green.
Fot. V Wodny Okrągły Stół oraz Piotr Nieznański
